Trade başlı başına stresli bir faaliyettir. Hem duygusal olarak hem de zihinsel olarak pek çok önemli ve riskli kararlar almak gerekir. Trade yönetimi, alım satım yaptığınız seviyeden bağımsız olarak hem ciddi bir para kaybetme olasılığı barındırır hem de piyasaların hangi yöne evrileceğini bilemediğimiz için ciddi bir öngörüsüzlük taşır. Dolayısıyla potansiyel olarak para kaybetme riskiyle birlikte ne olacağını asla bilememek, çoğu kişiyi duygusallaştırabilir, endişelendirebilir ve de gerginleştirebilir.
Yeni traderlar için yeni bir beceri öğrenmek zaten stres yüklü bir faaliyet iken piyasanın bilinemez ve tam olarak kontrol edilemez oluşu yukarıda belirtilen stresin daha yoğun yaşanmasına yol açabilmektedir. Yıllardır ticaret yapan profesyonel günlük traderlar bile belirli düzeylerde stres ve zihinsel rahatsızlık yaşarlar.
Şurası kesin ki; risk kesinlikle ticaretin bir parçasıdır ve ticaretin bu kadar heyecan verici olmasının ana nedeni de içinde barındırdığı çift yönlü olasılıktır. Yani aldığınız bir ürün eşit bir biçimde pump ya da dump yapabilir. Bu işlemler sonucunda elde edilen kazançlar kişiyi mutlu edebilirken aynı şekilde yanlış bir hesap ya da planlama ya da öngörülemeyen bir kayıp bir tükenişe de davetiye çıkarabilir. Sonucu ne olursa olsun bir trader olarak bu risklerin yönetimi mümkündür. Stresin bizi yönetmesine izin verdiğimiz sürece daha büyük kayıplar ve dolayısıyla kötü bir trade psikolojisine girmek büyük bir kişisel ve varoluşsal krize de davetiye çıkaracaktır. Bu nedenle önemli konu stresten uzak durmak değildir. Çünkü bu imkânsıza yakın bir girişimdir. Stresi ortadan kaldırmaktan daha önemli olan konu ise stres yönetimidir. Umutlu düşünecek olursak başarılı bir trade olmak isteyen herkes için stresle nasıl başa çıkılacağını öğrenmek mümkündür.
Peki, ama nasıl?
Trade özelinde konuşacak olursak stres tüm traderlar tarafından deneyimlenmektedir. Piyasanın belirsizliği, para kaybetme olasılığı, manipülatif bir bilgi, balinaların müdahalesi tüm traderlar için ciddi stres kaynaklarıdır. Ancak onlar bu stres kaynaklarını suçlamak yerine bunlarla nasıl başa çıkabilecekleri üzerinde durmayı tercih ederler. Bu nedenle yazının bundan sonraki kısmında deneyimli traderların stres yönetim deneyimlerine vurgu yapmak daha sağlıklı olacaktır.
Deneyimli Traderların Stres Yönetimine ilişkin Önerileri
Her Zaman Bir Trade Planınız Olsun
Gündelik hayat zaten epey zorlayıcıyken üstüne trade kaynaklı stresin binmesi çoğu kişi iöin epey zorlayıcı olabilir. Eğer bu tür stresleri yönetebilmek için ticaretinize uyumlandırabileceğiniz verimli ve etkili bir planınız varsa; belirsizlik ve öngörülemezlik karşısında kontrolü ele geçirmeniz ve kendi kontrol edebileceklerinize odaklanmanız mümkün olacaktır. Biliyoruz ki stres dediğimiz şey aslında; durumu, olayları, koşulları kontrol edemeyeceğimizi düşündüğümüz zamanlarda ortaya çıkar. Sağlam bir oyun planı bizim sakinleşmemize ve kontrolü ele almamıza yardımcı olur.
Her zaman bir trade planınız olduğundan emin olarak ve daha da önemlisi bu plana bağlı kalarak, trade hayatınızdaki birçok stres faktörünü ortadan kaldırmanız kolaylaşabilir. Ayrıca bir kez daha altını çizmek gerekir ki sağlam, tutarlı ve test edilmiş bir ticaret stratejisine sahip olmanız gerekir. Bir strateji veya plan olmadan trade yapıyorsanız, başarılı olma şansınız yok denecek kadar azdır.
Gün Boyunca düzenli Molalar Verin
Çoğu trader son zamanlarda artan bir ivme ile tam zamanlı trade yapmaktadırlar. Piyasaların özellikle de kripto para piyasasının 7/24 devam ettiği; neredeyse sonsuz sayıdaki finansal enstrümanın alınıp satılabildiği bir uzayda traderlar kendi başlarına ticaret yapmakta ve kendi zamanlarını kontrol edebilmektedirler. Bir kısım trader kendi asıl işlerinin yanı sıra ek olarak trade yapmaya çalışmaktadır. Kendi işlerinin patronu olabilmek için trade yapanların sayısı artmaktadır. Diğerleri ise sadece trader yaparak geçimlerini sağlamaya çalışmaktadır. Yani zamanlarının kontrolü kendilerindedir. Bu durum, ticaretin faydalarından biridir, ancak aynı zamanda bir lanet de olabilir.
Bir traderın tüm gününü grafiklere bakarak geçirdiğini düşünün. Yapmaya çalıştığı şey bir yandan işlemde olduğu grafikleri gözden geçirmek diğer yandan da daha olasılıklı işlem fırsatları aramaktır. Sürekli ve ciddi bir dikkat ve odaklanma gerektiren bu tür bir ticaret içinde olmaya çalışmak muazzam bir endişeye neden olabilir ve tıpkı herhangi bir iş veya aktivitede olduğu gibi burada da mola vermek önem taşımaktadır. Molalar gücümüzü toplamak, zihni dağıtabilmek, bedeni dinlendirebilmek ve sakinleşebilmek için çok önemlidir. Ekrandan sadece birkaç dakika uzakta harikalar yaratabilir.
Kendi başınıza mola vermekte zorlanıyorsanız, molaları önceden belirli zamanlarda planlamanızı ve size hatırlatmak için alarmlar kurmanızı öneririz. Böylelikle yaptığınız işi uzun süre sürdürmeniz daha mümkün olacaktır.
Bilginizi Sürekli Geliştirin ve en iyilerden öğrenin
Gerçek, kanıta dayalı ve işlevsel bilgi gerek gündelik hayatta gerekse de çeşitli uzmanlık alanlarında son derece önemli bir gelişim ve güvenlik kaynağıdır. Dünyadaki varoluşumuz bilinmezliklerin yarattığı korku ve stresi bilgilerimizle aşmaya çalışma mücadelesi olarak da ifade edilebilir. Bu nedenle ne kadar çok bilirseniz, o kadar az stres yaşarsınız. Bu nedenle, tüm traderların ilk olarak odaklanmaları gereken şey bilgi ve ticaret becerilerini sürekli geliştirmek olmalıdır. Formel ve informal eğitim ile bu beceriler geliştirilebilir.
Daha önce de sıklıkla belirtildiği gibi, ticaretle ilgili streslerin çoğu bilinmeyenden gelir ve kendinizi uygun şekilde hazırlayarak bu duyguları sınırlayabilirsiniz. Ayrıca, ticarette daha iyi olmaya çalışmak, aynı zamanda kar etme şansınızı artıracağınız ve ne kadar çok para kazanırsanız o kadar daha az stres yaşayacağınız anlamına gelir.
VUCA BORSA olarak en önemli amacımız, bilgi ve becerinizi geliştirmenize katkı sağlayarak, ticaret yaparken çeşitli şekillerde stres seviyenizle mücadele etmenizde size yardımcı olabilmektir.
Bilginizi geliştirmenin kolay bir yolu, çevrimiçi ticaret kaynaklarına ve YouTube videolarına güvenmektir, ancak aynı zamanda güvenilir bir trade eğitimine de katılabilirsiniz. Bu anlamda VUCA Borsa’nın web sayfası https://www.vucaborsa.com , Youtube sayfası https://www.youtube.com/c/vucaborsa , herkese açık Telegram TA Kütüphanesi, Vuca Borsa Mezun Telegram Grubu, VUCA LABS Telegram grubu ve sosyal medya hesapları hem kendinizi sürekli geliştirmenize ve hem de nitelikli bir sosyal ağ kurmanıza yardımcı olabilir.
Stop Loss yani Zarar Durdurma Stratejisi Kullanın
Eğer şimdiye kadar stop-loss kullanmadıysanız geminiz muhtemelen hiç fırtınaya yakalanmamıştır. Stop loss fırtınalı bir denizde sizi tehlikelere karşı koruyabilecek etkili bir can simidi gibidir. Stop-loss sadece başarılı bir trade stratejisi olmanın çok daha ötesinde sizi özellikle piyasaların bilinmezliklerinin arttığı dönemlerde yaşayabileceğiniz stresin düzeyini sınırlayabilmeniz için de inanılmaz derecede etkilidir.
Stop-loss size büyük bir rahatlık sağlayacaktır. Tıpkı savaşta arkanızı kontrol etmenin nasıl yıkıcı bir etkisi olduğu gibi işlemlerinizin nereye gideceğini, ne kadar zarar edeceğinizi, zararınızın daha ne kadar artacağını düşünmek sizi sonraki başarılı işlemlerden alıkoyacaktır. Burada stop loss'un yaptığı en önemli şey, sizi asla tolere edebileceğiniz bir kayıptan daha fazla kaybetmeyeceğiniz konusunda size güvence vermektir. Bu bir nevi sigorta yaptırmaya benzer. Sigorta, öngörülemeyen risklerden size korur. Stop loss da sizin sermayenizi güvenceye almanızı sağlar. Stop loss ile pozisyon, ayarlarınıza göre otomatik olarak kapanacağından, stop-loss miktarınızı riskinize göre ayarlayabilir ve ardından bir sonraki pozisyona odaklanabilirsiniz.
Yaşam Tarzınızı Optimize Edin
Birçok trader, ticaretlerini hayatlarının merkezine yerleştirerek daha iyi bir hayat için hayatlarını ertelerler. Ertelenmiş, yeterince karşılanmamış ihtiya.lar ciddi bir gerginlik ve huzursuzluğa yol açar. Bu nedenle, trade yolculuğunuzda yeterince uyumanızı, iyi beslenmenizi, sosyal ilişkilerinizi güçlendirmenizi, hobi edinmenizi ve varsa herhangi bir kişisel sorununuzu öncelikle çözmeye odaklanmanızı tavsiye ederiz.
Ayrıca hayatımızda zor ve başa çıkmakta zorlandığımız insanlar da olabilir. Bu insanların zehirli bir etkisi söz konusudur. Bu nedenle, sizi daha da aşağı çekme riski taşıyan yüksek stresli insanlardan kaçınmaya çalışmanızı, onlarla ilişkilerinizi gözden geçirmenizi de öneririz. Çünkü zor insanlarla yaşamak ve onları değiştirmeye çalışmak çoğu zaman daha etkili alanlarda değerlendirilebilecek enerjimizi boşa harcamamıza da yol açabilir.
Eğer sizin trade stresinizi yönetmekte kullandığınız etkili araçlarınız varsa lütfen bizimle paylaşmaktan çekinmeyin!
Dr. Mahmut Bektaş
Psikolojik Danışman/ Psikoterapist
Trade Psikolojisi