Piyasanın gidişatına ilişkin iki tür tavır takınabiliriz. Birincisi piyasaya ilişkin beklenti geliştirmek ikincisi ise piyasaya seyirci kalmak.
Piyasaya ilişkin beklentiler iyimser ya da karamsar bakış açımızla ilgilidir. Hayatta başarılı olmak için iyimserliğe ve zaman zaman kendimizi tehlikelere karşı korumak için de karamsarlığa ihtiyaç duyarız. Buna psikolojik terimlerle stres karşısında savaş ya da kaç tepkisi de diyebiliriz.
Kazanmayı çok arzuluyorsak, geçmiş kayıpları bir an önce telafi etmek istiyorsak, piyasanın seyrine ilişkin pozitif bir tutum sergileriz. “Şuradan dönecek”, “şu kadar yükselecek”, “bu fırsatı kaçırmamalıyım”, “bir daha böyle bir fırsat ayağıma gelmez” diyerek işleme girerken hızlı karar verebiliriz. Buradaki motivasyon mutlak kazançtır. Bu yüksek kazançları kaybetmemek ve kazananlar trenine bir an önce atlamak için en yüksek fiyattan bilet almaya çalışan yolcular gibi davranırız. Ne de olsa “bu son trendir ve asla kaçırmamak gerekir”. Buna Trade Psikolojisinde FOMO adı verilmektedir.
Bildiğiniz gibi FOMO, yani “fear of missing objects” bir traderın en büyük düşmanıdır. Bu, hızla uçuruma doğru sürüklenmeye de benzer. Piyasa stratejisiz olmaya asla izin vermez. Fiyatlar tam da uçacak, artık zengin oldum dediğimiz yerden hızlıca, tepetaklak düşmeye başlayabilir ki çoğu zaman olan tam da budur. Bu durumda panik başlar. “Eyvah! Mahvoldum! Şimdi ne yapacağım?” ya da “Şimdi kerizleri düşürmeye çalışıyorlar. Biraz daha sabırlı olayım. Düşerken almaya devam edebilirim. Zaten yakında toparlanır.” gibi duygu odaklı ve akılcı olmayan yatırım/trade stratejileri ile yıllarca yapılan birikimler bir anda elimizden kayıp gidebilir. Bir süre sonra “artık dayanamam, Yükseleceği yok, artık daha fazla zarar etmemeliyim” diyerek yine korkuyla işlemden çıkılabilir. İyimserlikle atladığımız yatırım treninden karamsarlıkla hiçbir güvenlik önlemi almadan aşağı atlamak zorunda kalabiliriz. Gördüğünüz gibi duygulara dayalı işlemlerden çıkmak genellikle mümkün olan en kötü fiyatla olur (ki artık bu acıya dayanacak gücümüz daha fazla kalmamıştır). Nasıl ki en yüksek fiyattan aldık, bu sefer de en düşük fiyattan satmış oluruz. Sonuçta hem alırken hem de satarken zarar ederek birikimlerimizi bir çırpıda heba edebiliriz.
Daha da acısı çoğu kişi “duygusal gazlarla” giderek daha fazla işlem açmakta ya da işlem kapatmaktadır. Hepimizin bildiği gibi piyasa bizim sandığımızdan daha nötrdür. Bir yatırım aracı ne sürekli düşer ne de sürekli yükselir. Piyasa tamamen insan psikolojisi ile alakalıdır ve dalgalarla hareket etmektedir. Duygu odaklı ve işlevsel olmayan düşüncelerle belirlenen, kanıtlanması son derece düşük stratejiler yerine akılcı ve duygulardan arınmış trade stratejilerine ihtiyaç vardır. Tek yapmamız gereken işleme nereden gireceğimizi ve işlemden ne zaman çıkacağımızı önceden belirlemek ve olası hataları telafi edebilmek için stop noktamıza bağlı kalmaktır. Para bir şekilde kazanılır. Ancak önemli olan önce parayı korumaktır.
Uzun vadede çok daha iyisini yapacaksınız. Zorlandığınız noktada VUCA BORSA EKİBİ eşsiz eğitimleri, profesyonel kadrosu ve sürekli mentörlük desteği ile yanınızda olacaktır.
Dr. Mahmut BEKTAŞ
Psikolojik Danışman/Psikoterapist