DeFi Nedir? Merkezi Olmayan Finansın Farkı
Kripto para ve Blockchain teknolojilerine ilgi duyanlar en az bir kez de olsa DeFi kavramını duymuştur. Peki, DeFi nedir? Merkezi olmayan finans anlamına gelen bu terim, merkeziyetsiz (decentralized) ve finans (finance) kelimelerinin kısaltılmış halidir. Merkeziyetsiz finans işlemlerine verilen genel bir isimdir. Günümüzde kripto para projelerinin büyük bir bölümü DeFi temellerine dayanarak faaliyete geçiyor. Bu da bireysel ve kurumsal yatırımcıların ilgisini çekiyor. Çünkü DeFi projeleri, herhangi bir şahsa, firmaya ya da kuruma bağlı değildir. Bu alanda verilebilecek en iyi örnek ise Bitcoin’dir. Lider kripto para birimi Bitcoin, herhangi bir merkezi otoriteye bağlı olmayan ve dışarıdan müdahaleye kapalı bir dijital varlıktır.
Finansal işlemler sadece para alma ve göndermeden ibaret değildir. O nedenle DeFi denildiğinde daha gelişmiş finansal işlevler akla gelmelidir. Kredi alma, kredi verme, borsalar, pazaryeri ve sigorta gibi hizmetleri buna örnek olarak gösterebiliriz. DeFi tabanlı token’lardan bazıları şunlardır:
Compound (COMP),
Kyber Network (KNC),
0x (ZRX),
Bancor (BNT),
Synthetix Network Token (SNX),
Maker (MKR),
Uniswap (UNI)
Aave (LEND)
Yukarıdakilere ek olarak daha onlarcasını bulabilmek mümkün. Günümüzde faaliyette olan 21.000’den fazla kripto para birimi bulunuyor. Bunların her biri farklı teknolojiler barındırıyor ve farklı hizmet alanlarına hitap ediyor. Ancak merkeziyetsiz bir yapıya sahip olan dijital para projeleri emsallerine kıyasla her zaman 1 adım önde denebilir.
DeFi (merkezi olmayan finans) yapılarında kullanıcılara güven vermek büyük önem taşır. Merkeziyetsiz yapılar her ne kadar ilgi çekici olsa da bu durum zararlı amaçlar içinde kullanılabilir. Örneğin, kripto paraların atası olarak kabul edilen Bitcoin’in DeFi yapısı bozulmaz ve değiştirilemez bir algoritma ile sağlama alınmıştır. Uzmanlara göre DeFi sistemlerinin tamamında mutlaka bir neden- sonuç ilişkisi olmalıdır. Bu sistemlerde yapılacak işlemler bellidir ve hangi şartlarda hangi işlemlerin yapılacağı nettir. Dolayısıyla merkezi olmayan finans sistemlerinde akıllı kontratlar, dApp’ler (merkeziyetsiz uygulamalar) ve konsensüs protokolleri önemli yer tutar.
Merkezi Olmayan Finansın (DeFi) Farkı Nedir?
DeFi nedir sorusunu kavradığımıza göre, diğer finansal sistemlerden farkına geçebiliriz. Geleneksel finans sisteminde faaliyet halinde olan bankacılık kuruluşları, çeşitli şirketler ve kurumlar tarafından yönetilmektedir. Yani paranın yönetimi bireylerde değil şirketlerdedir. DeFi, bankalara olan güvenini yitiren kişilerin finansal işlemlerini bir otorite tarafından değil de sistemin oluşturduğu bir algoritma üzerinden gerçekleştirilebilmesini mümkün kılar. DeFi sistemlerine herhangi bir merkezin müdahalesi olanaksızdır. Genel olarak DeFi'nin ayırt edici özellikleri şunlardır:
Merkeziyetsiz borsaların hayatımıza girmesini sağlamıştır.
Paraya dayalı bankacılık sistemlerinin dünyanın dört bir yanından herkes tarafından kullanılmasını mümkün hale getirmiştir.
Bireylerin kredi alma ve kredi verme işlemlerinin yapılabilmesini sağlamıştır.
Kripto para birimleri için fon toplayabilmeyi mümkün kılmıştır.