DEX ve CEX Nedir ?
DEX ve CEX Nedir?
DEX ve CEX, özellikle finans ve kripto para alanına ilgi duyanların aşina olduğu kavramlardır. Ancak, kripto endüstrisine henüz yeni dahil olan bireyler tarafından DEX ve CEX nedir sorusu çok sık gelmeye başladı. CEX, merkezi bir otorite, yani bir şirket tarafından işletilen kripto para borsası anlamına gelir. Günümüzde buna örnek olarak Binance, Bitfinex, KuCoin ve FTX gibi yabancı borsalar gösterilebilir. Ülkemizde ise CEX’e örnek olarak Paribu, BTCTurk ve Bitci gibi platformları gösterebiliriz. DEX ise, merkezi borsalara bir alternatif oluşturmak amacıyla ortaya çıkarılmıştır. Bu kavram, eşler arası merkeziyetsiz pazaryeri olarak da açıklanabilir. Amaç, kullanıcıların herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan güvenli bir şekilde işlem yapabilmesidir.
Başlıca DEX platformları şunlardır:
PancakeSwap
ApolloxDex
SushiSwap
Uniswap
CEX'ler, devlet kurumları tarafından çeşitli kriterler doğrultusunda düzenlenir. Ayrıca önemli KYC (Müşteri güvenliği adımları) prosedürlerine sahiptir. Merkezi borsalar, kara para aklamayla mücadele etmek üzerine dizayn edilmiştir. Devletler tarafından oluşturulan düzenlemelere uygun bir şekilde tasarlanmıştır. Kullanımları son derece basit ve pratik olduğu için yeni başlayanlar tarafından çok sık tercih edilirler. İşlem hacmi genellikle DEX'lere kıyasla çok daha büyüktür. Bunun sebebi ise ağ düğümlerinin gerçek zamanlı güncellemeler gerektirmemesidir.
DEX ve CEX Farkı
CEX'ler, kâr amacı güden firmalar tarafından işletilir. Etkili bir kullanıcı deneyimi sağlamak için geniş bir destek sistemi barındırırlar. Bunun yanında ulusal para birimleri ile token alınmasını mümkün kılarlar. Ek olarak birden fazla ticaret çifti sunarlar. DEX'ler, merkezi borsalarda yer alan temel işlemlerin neredeyse hepsini gerçekleştirirler. Emir defterleri, ticaret yeri, bir eşleştirme sistemi ve güvenlik özelliklerinden oluşurlar. DEX ve CEX arasındaki en büyük fark, tüm işlevlerin merkeziyetsiz yapıda sunulmasıdır.
Kullanıcıların DEX platformlarında işlem yapabilmesi için sadece genel bir adrese sahip olmaları gereklidir. Merkeziyetsiz borsalarda herhangi bir otoritenin dışarıdan müdahalede bulunması, işlemleri izleyebilmesi ya da düzenleyebilmesi mümkün değildir. Ek olarak bu platformların başarısı, sahip oldukları yüksek güvenlik seviyesinden geliyor. CEX kullanıcıları, özel anahtarları üzerinde kontrol sahibi değildir. DEX ise entegre bir cüzdan içermez. Tüm kullanıcılar özel anahtarlarının kontrolünü kendi ellerinde tutarlar. Özetle merkezi ve merkezi olmayan borsalar birbirlerinden tamamen farklıdır. Bu ayrım sebebiyle iki platformun da farklı avantajları ve dezavantajları vardır.
DEX sistemlerinin en büyük avantajı, hükümet emirlerine, kısıtlamalarına veya gözetimine tabi olmamasıdır. Kullanıcılar birbirleriyle direkt olarak ticaret yapabilirler. Ayrıca anonim bir yapısı bulunur. Kimlik doğrulama prosedürleri bulunmaz. Evrak yükleme gibi bir durumda söz konusu değildir. İşlemler genel itibarıyla ucuzdur. CEX sistemlerinin avantajları ise yüksek işlem hacimlerine sahip olması, yeterli alım ve satım emirlerinin olması ve sayısız ticaret çifti ile işlem yapılabilmesini mümkün hale getirmesidir.