VİOP (Vadeli İşlem Opsiyon Piyasası)
Güncelleme tarihi: 26 Haz 2021
VİOP’un mantığını anlayabilmek için vadeli işlemin ne demek olduğunu bilmek gerekiyor. Teslimatı ve ödemesi ileri bir tarihte yapılacak türev aracın bugünden alınıp satılmasına vadeli işlem denmektedir.
Futures ismiyle bilinirler ve genel olarak organize olmuş piyasalara konu olurlar. Vadeli işlem sözleşmelerine ait kriterler belirlenmiştir ve işlemler bunlar üzerinden gerçekleştirilir. Yükselmekte olan piyasadan kazanç sağlanabileceği gibi düşüş piyasasından da gelir elde edilebilir.
Düşük Teminatla Çift Yönlü İşlem imkanı bulunmaktadır.
Bu kriterler; sözleşme büyüklüğü, teminat oranları ve fiyat adımlarıdır. İşlem sonucunda nakdi veya fiziki teslimat söz konusu olmakla birlikte genellikle nakdi uzlaşı tercih edilir. Fiziki teslimatta ise ilgili ürün borsasında işlem yapılarak, nakde çevrilebilir veya ürün alınıp satılabilir.
Vadeli İşlem Sözleşmeleri spot piyasada dayanak varlık olarak tanımlanan varlıklardan türetilir. Değeri de aynı şekilde bu dayanak varlığa bağlı olarak oluşur. ise bu dayanak varlıklardan (hisse senedi, döviz, altın vs.) türetilen sözleşmeleri alınıp satılır.
Piyasa SPOT değildir, anlık değildir VADELİDİR.
Fiyatı da, teslimi de ilgili vadenin SON GÜNÜYLE alakalıdır. Vade yaklaştıkta fiyatlar spot piyasa ile aynı seviyeye gelecektir.
VIOP sözleşmelerinin hisse senetlerinden temel farklı ÇİFT YÖNLÜ işlem yapılabilmesidir.
VIOP’ta vadenin son gününe kadar beklemek zorunda değilsiniz, sözleşmelerde yükseliş öngörüyorsanız sözleşmeleri alıp, yükseliş gerçekleşince SATIP pozisyonunuzu kapatabilirsiniz.
VIOP’taki en önemli şeylerden biri bir sözleşmedeki açık pozisyon sayısıdır. Yani o pozisyonun bir nevi işlem hacmidir, derinliğidir. Bir sözleşmede ne kadar fazla açık pozisyon sayısı varsa, sattığınızda o kadar kolay alıcı, aldığınızda o kadar kolay satıcı bulursunuz.
VİOP’ta İşlem Gören Türev Ürünler Nelerdir?
dövize, kıymetli madenlere, emtialara, hisse senetlerine ve endekslere dayalıdır.
Sözleşme Büyüklüğü
VİOP’ta Kaldıraç Nedir?
VİOP'ta kaldıraç etkisi ile sözleşmenin reel değeri kadar yatırım yapmadan, yalnızca belirlenen oranda ödenen başlangıç teminatı ile büyük pozisyonlar alınabilmesine imkân verilmektedir. Kaldıraç, sermayenizin üzerinde bir pozisyonun karına da zararına da ortak olmanızı sağlayan bir sistemdir. Örneğin; 1000 lira ile yapacağınız işlemi, 1’e 10 kaldıraç oranı sayesinde 100 lira ile yapmış olursunuz. Elde edeceğiniz kar oranı da aynı şekilde artacaktır ve 10 lira kar edecekken, 100 lira kar etmiş olursunuz. Ama dikkat edilmesi gereken, aynı oranda zararınızın da artacak olmasıdır.
Kaldıraç oranları kontratların türüne, sözleşme büyüklüğüne ve başlangıç teminatına göre değişkenlik gösterir. Yani her kontrat için farklı oranlar uygulanmaktadır.
VİOP’ta işlem gören pay sözleşmelerinde 1’e 10 kaldıraç kullanılmakla birlikte döviz sözleşmelerinde kaldıraç kullanım oranı yükselmektedir.
Kıymetli madenlerde veya emtialarda da kaldıraç oranları değişmektedir. Kaldıraç kullanım oranları VİOP piyasasında 1’e 20 oranına kadar yükselebilmektedir.
Bu sözleşmelerle işlem yapmak için bana 1 kontrat başına Takasbank tarafından 3 ayda bir belirlenen tutarda TEMİNAT göstermeniz gerekiyor
VİOP Kaldıraç Oranı Hesaplamanın Formulü:
VİOP Kaldıraç Oranı = Sözleşme Büyüklüğü / Başlangıç Teminatı
Belirli bir teminat karşılığı oluşturduğunuz bir hacim var. Bu hacmi, teminata bölerseniz kaldıracı buluyorsunuz. Kaldıraç sürekli değişebilir çünkü fiyat ve teminat bedeli değişebilir.
Bu sözleşmelerle işlem yapmak için 1 kontrat başına Takasbank tarafından 3 ayda bir belirlenen tutarda TEMİNAT göstermeniz gerekiyor.
Sözleşme Kodları
Örneğin; F_USDTRY0619 olarak belirtilen bir kontratın,
F harfinden futures yani vadeli işlem sözleşmesi olduğunu anlarsınız.
USDTRY kısmından dolar kuruna dayalı bir kontrat anlaşılır.
06 vade ayının Haziran olduğunu gösterirken, 19 vade yılının 2019 olduğu bilgisi alınır.
Gördüğünüz biri her harf ve rakamın bir anlamı bulunuyor. Bu bilgiler sayesinde kontratın hangi enstrümana dayalı olduğunu anlarsınız ve seçiminizi buna göre yaparsınız.
O_ kodu görürsünüz. Bu da «Options» demektir. Yani Opsiyon sözleşmeleri demektir.
Sözleşme Vadeleri
Hisse senetleri için :
Bulunduğumuz Ay, Bir sonraki Ay, İki Sonraki Ay ve Yılın Son Ayı. Şu an 12. Aydayız bu aynı zamanda YAKIN VADE ismiyle de geçer.
Bu vade, ayın son gününe kadar açık kalır. Ayın son gününde vade uzlaşma fiyatından kapanır.
Endeksin vade sonları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarıdır. Hepsi açık değildir. Endeks için açık vadeler Yakın Vade (en yakın çift ayın son günü), Bir sonraki Çift ay ve Bir sonraki Çift Ay şeklinde ilerler.
Uygulanan Komisyon Oranları Nelerdir?
Kurumlara göre değişmektedir.
Vergilendirme Nasıldır?
VİOP işlemlerinde vergi avantajı bulunmaktadır. Piyasada işlem gören hisse senedi ve endekslerine dayalı sözleşmelerden elde edilecek kara, yüzde 0 stopaj oranı uygulanmaktadır.
VİOP İşlem Saatleri
Borsa İstanbul bünyesindeki VİOP piyasasında; Pay Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinde hafta içi 5 gün boyunca ,
Pay türev pazarı 09:30 ila 18:10 arasında faaliyet göstermektedir.
Diğer türev pazarlar ise 09:30 ile 18:15 arasında açık kalmaktadır.
19:00-23:00 arasında yani Akşam Seansında ise Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri (BIST 30, BIST Banka, BIST Sınai, BIST Likit Banka ve BIST Banka Dışı Likit 10) ve Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmelerinde işlem yapılabilmekltedir.
Yarım gün olarak seans saatlerine bakıldığında ise pay türev pazarı, 09:30 – 12:40 arasında; diğer türev pazarlar ise 09:30 ile 12:45 arasında faaliyet göstermektedir. Bu saatlere göre pozisyon açma ve kapama işlemlerini yapmalısınız.
İşlemlere Nasıl Başlanır?-VİOP İşlemi Nasıl Yapılır?
Piyasada yatırım yapmaya başlamak için kendinize yasal bir aracı kurum seçmelisiniz. Borsa İstanbul tarafından türev işlem yaptırma yetki belgesine sahip olan aracı kurumların birisinde hesap açtırarak, vadeli işlem yatırımcısı olarak işlemlere başlayabilirsiniz.
Hesap açılış işlemlerini direkt internet üzerinden yapabiliyorsunuz. Aracı kurumun web sitesi üzerinden ilgili formları doldurarak basit bir şekilde üyelik işlemlerini tamamlayabilirsiniz.
Daha sonra ne kadarlık bir teminatla işlem yapmak istediğinizi belirlediyseniz hesabınıza yatırarak hemen işleme girebilirsiniz.
Daha sonra ne kadarlık bir teminatla işlem yapmak istediğinizi belirlediyseniz Takasbank hesabınıza yatırarak hemen işleme girebilirsiniz. Takasbank’ta nakidiniz pozisyonda dahi olsanız nemalanmaya devam eder.
Piyasada pozisyon oluştururken, uzun ve kısa şeklinde tanımlandıklarını görürsünüz. Uzun pozisyon, alım yapma anlamına gelirken, kısa pozisyon satışı tanımlamaktadır.
Bir uzun pozisyon aldığınızda işlemi kapatmak için mutlaka kısa pozisyon alırsınız. Aynı şekilde kısa pozisyon aldığınız zaman da uzun pozisyon ile kapatabilirsiniz.
Teminat Tamamlama Çağrısı Nedir?
İşlemlerde sözleşmelerin fiyatının değişmesiyle birlikte yatırımcı hesabında kar veya zarar oluşmaktadır. Zarar sonucunda hesap bakiyesinde yaşanan düşüş ile ilave teminata ihtiyaç duyulur.
Yatırımcının hesabındaki teminat miktarı, başlangıç teminatının altına düşmesiyle birlikte Teminat Tamamlama Çağrısı (Margin Call) yapılmaktadır. Bu durumda yatırımcı teminatını yeniden en az başlangıç teminatı seviyesine kadar yükseltmelidir.
Riskli Hesap Ne Anlama Gelir?
Bir işlem gerçekleştikten sonra, hesabın son pozisyon bilgisi ile gün içinde yeni fiyatlara göre güncellenmiş parametreler dikkate alınarak bulunan teminat ve kullanılabilir teminat hesaplamaları yapılır.
Kullanılabilir teminatın negatif olması halinde, hesap riskli duruma geçmektedir. Bu hesabın bekleyen tüm emirleri iptal edilmektedir.
İlgili hesap yalnızca pozisyon azaltıcı emirler girebilirken, mevcut durumda uygulanan kontrolde emir uygulaması kaldırıldığı için birden fazla pozisyon azaltıcı emir girilebilmektedir.